Geçici Vergi Nedir? Ne Zaman Beyan Edilir?

Geçici Vergi Nedir? Ne Zaman Beyan Edilir?

Vergilendirme süreçlerinde en çok medilen sorular genellikle “geçici vergi” kavramından geliyor. Bu kavramın işletmeler için ne anlama geldiğini ve nasıl beyan edildiğini, nasıl hesaplanabileceğini yazıda anlatmaya çalıştık.

Tarihsel Gelişim

Geçici vergi, dünyada 1920’li yıllarda ilk olarak Almanya’da uyguşanmaya başlanmış ardından 1940 yılların başında önce Fransa ardından ABD’de uygulamaya geçilmiştir. Özellikle 1970’li yıllarda yaşanan petrol krizinin etkisiyle dünya çapında pek çok ülke bu şekilde vergi toplamaya başlamıştır. Ülkemizde ise ilk olarak 1980 yılında peşin vergi adıyla uygulamaya konulmuştur.

Geçici Vergi Uygulamasının Sebepleri

Gelir Vergisinin özellikleri;

• Gerçek kişiden alınır; ülkemizde kazanç üzerinden alınan iki tür vergi verdır biri Gelir Vergisi diğeri Kurumlar Vergisidir. Kurumlar Vergisinde mükellef ilgili şirketlerken Gelir Vergisinde ise gerçek kişiler mükellef kapsamındadır.
• Safidir; gelir Vergisi bir yıl içinde elde edilen kazançlardan giderler düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden hesaplanır.
• Dönemseldir; gerçek kişinin bir takvim yılı boyunca gelir unsurlarından elde ettiği kazançlar göz önüne alınarak vergi hesaplanır.

Kurumlar Vergisinin özellik anlamında Gelir Vergisinden en büyük farkı gerçek kişiler yerine kurumların vergilendiriliyor olmasıdır. Bu anlamda Gelir Vergisinin mükellefleri gerçek kişiler iken Kurumlar Vergisinin mükellefleri; sermaye şirketleri, kooperatifler, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, iktisadi kamu kurumları ve iş ortaklıklarıdır.

Geçici vergi kavramı gerek Gelir Vergisi gerekse Kurumlar Vergisi anlamında bu özelliklerden dönemsellik ilkesine aykırılık oluşturmaktadır. Yani gerçek kişiler ile şirketler bir takvim yılında elde ettikleri kazançlardan bu kazançları elde etmek için yaptıkları giderleri düşerek kalan fark üzerinden vergi öderler. Ancak geçici vergi uygulaması ile devlet alacağını erkenden tahsil ederek hem kendini garantiye almak istemiş hem de vergi tutarının enflasyonun etkilerinden arındırmak istemiştir.

Tabi ki bu uygulama mükellefin zararına bir uygulamadır. Mükellefler bu vergiyi peşin ödemek yerine bu kaynağı yatırıma dönüştürmeyi veya farklı şekillerde değerlendirmeyi tercih edebilecekken, henüz yıllık kazancı ve giderleri netleşmeden devlete ödeme yapmak zorunda kalmaktadır.

Geçici Verginin Konusu

Ülkemizde gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri bu mükellefiyetleri sebebiyle aynı zamanda geçici verginin de mükellefidirler.

Geçici vergi gelirin yedi unsurundan sadece ikisine uygulanmaktadır. Bunlar ticari kazanç ve serbest meslek kazançlarıdır. Ticari kazançlardan basit usule tabi olanlar ve yıllara yaygın inşaat işi yapanlar ile serbest meslek erbablarından noterler geçici vergi ödemezler.

Dolayısıyla, kazanç türünüz zirai kazanç, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı, ücret ya da diğer kazanç iratlardan biri ise geçici vergi mükellefi değilsinizdir.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6. Maddesine göre kurum kazancının hesabında Gelir Vergisi Kanunundaki ticari kazanca ait esaslar dikkate alınır. Dolayısıyla Kurumlar Vergisi mükelleflerinde geçici vergi uygulaması anlamında Gelir Vergisindeki gibi bir ayrım söz konusu değildir.

Beyanname Verme ve Ödeme Süreleri

Geçici vergi üçer aylık dönemler halinde hesaplanır ve bu üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 17’sine kadar beyan edilerek ödenir. Dönemler ve ödeme zamanları aşağıdaki tabloda açıklanmıştır.

Tablo1: Geçici Vergi Beyan ve Ödeme zamanları

Geçici Verginin Oranı

Geçici vergi oranı Gelir ve Kurumlar Vergilerinde farklılık göstermektedir. Gelir Vergisi Kanunu’na göre geçici vergi ilk vergi dilimine tekabül eden %15’lik orandır. Yani Gelir Vergisi mükellefleri üçer aylık dönemlerde elde ettikleri safi kazanç üzerinden %15 vergi öderler.

Kurumlar Vergisi kanunu ise geçici vergi oranının Kurumlar Vergisi oranı kadar olacağını öngörmektedir. Bu makalenin yazıldığı dönemde ise Kurumlar Vergisi Kanunu geçici 13. Maddesi gereğince kurumlar vergisi oranı 2021 yılı için %25’e çıkarılmış ve 7316 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 14. Maddesi gereğince geçici vergi oranı olarak birinci geçici vergi dönemi için (Ocak, Şubat, Mart dönemi) %20 diğer dönemler için ise %25 olarak hesaplanacaktır.

Geçici Verginin Hesaplanması

Gelir geçici vergi hesaplamasında ilgili dönem yapılan giderler toplanarak yine ilgili döneme ait kazanç tutarından düşülerek dönem karı hesaplanır.

Gelir vergisi mükellefleri için hesaplanan bu tutar üzerinden %15 geçici vergi hesaplanır, Kurumlar Vergisi mükellefleri için ise yukarıda bahsettiğimiz üzere %20 (2021 birinci dönem) veya %25 oranında vergi hesaplanır ve ilgili geçici vergi beyannamesinin damga vergileriyle birlikte ödenir.

Örneğin; birinci dönem (Ocak-Şubat-Mart) kazancınız 10.000TL, bu kazancınızdan ilgili dönem giderlerinizde mal alışı vb. 5.000 TL olduğunu varsayalım. Hesaplama şu şekilde yapılacaktır:

10.000–5.000 = 5.000 vergi matrahımız,

5.000 *0,15 = 750 TL geçici vergi hesaplanır.

Bu noktada dikkat edilmesi gereken geçici vergi hesaplanırken, yıllık kurumlar veya gelir vergisi beyanlarında faydalanınan istisna veya muafiyetler varsa bunlar da dikkate alınmalıdır.

Geçici Verginin Yıllık Vergiden Mahsubu

Gerek Gelir Vergisi mükellefleri (ertesi yılın mart ayında) gerekse Kurumlar Vergisi mükellefleri (ertesi yılın nisan ayında) yıllık olarak beyanname verirler. İşte dönem içerisinde ödenmiş olan geçici vergiler bu yıllık beyanname ile hesaplanacak olan vergilerden mahsup edilir ve kalan tutar vergi dairesine ödenir.

Bazı durumlarda yıl içerisinde ödenen geçici vergi yıllık beyan ile hesaplanan vergiden fazla olabilmektedir. Bu durumda fazla ödenen tutar diğer vergilerden mahsup edilir. Bu mahsuplaşmaya rağmen fazla ödenen bir tutar kalır ise ilgili yılın sonuna kadar vergi dairesinden talep edilmesi halinde mükellefe iade edilir.

Detaylı bilgi almak için Youtube videomuzu izleyebilirsiniz: https://youtu.be/xKXhMlAY_Cg

Kaynak: https://www.worqcompany.com/vergi-surecleri/gecici-vergi-nedir-ne-zaman-beyan-edilir/